Masterclass Your way of leadership

De actualiteit

Dinsdagavonden bieden met regelmaat een podium voor gebaren en teksten over wat de toekomst ons zal brengen. Informatie doordrenkt met woorden als: wellicht, misschien, we voorzien, we hopen. Wie het meent te weten mag het zeggen maar wordt zeker tegengesproken door collega voorspellers.
We laten ons er bij gebrek aan referentie door leiden en doen ‘braaf’ wat er gezegd wordt. (lees ook het artikel van René ten Bos in Trouw)

Kijk naar het journaal en lees de krant en je hoort en leest onze reactie: Ja maar ….
“Ja maar dat is niet eerlijk.” “Ja maar en ik dan?” “Ja maar dat kost geld.” “Ja maar ik wil …”
De ander, lees de overheid, dient met oplossingen te komen. Zelf kunnen we dat niet. Of toch wel?
We zitten opgesloten in het economische web van geld verdienen. Liefst zoveel mogelijk.
We willen een baan en loonstrook én pensioen. We hechten vanuit gemakzucht aan ons (neo)liberaal kapitalisme.
We, lees velen onder ons, hebben nooit echt goed nagedacht hoe het ook anders kan.
En het creatief, zelfstandig en genuanceerd denken en handelen is geen voorwaarde om binnen dit systeem te kunnen leven. En dat breekt ons nu op.

Het is nu oktober 2020 en je bent continu bezig met hoe nu je dagelijks leven vorm te geven.
Geen hug of knuffel. Geen ferme handdruk. Geen spontaan bezoek. Geen …
Alles wat er toe doet moet op afstand. Alles wat je wilt moet uitgesteld worden.
Ook ons hele economische leven ligt overhoop. Geen baan te vinden en ons inkomen is onzeker. Vouchers moeten ons geruststellen.

Bildung helpt van ‘Ja maar…’ naar ‘Ja en …’

Bildung staat voor vorming. Persoonlijke vorming die gericht is op creatief, zelfstandig en genuanceerd denken en handelen. Ten dienste van onszelf en in nauwe samenhang met anderen.
Het is dus geen vak dat je leert op school. Het is een werkwoord dat levenslang met je meereist.
Onze persoonlijke vorming is continu in ontwikkeling. Van de wieg tot het graf ontwikkel je jezelf. Het is nooit af.

Deze coronatijd doet een groot beroep op onze creativiteit, zelfstandigheid en genuanceerdheid.
Gaat het niet zoals het moet dan moet het maar zoals het gaat. Letterlijk out of the box met de situatie aan de gang gaan. Schuif de vanzelfsprekendheid opzij en je vindt andere ingangen voor problemen en wensen. Denk en handel creatief.
Waar je vroeger kon terugvallen op en je verschuilen achter je collega en team, zul je nu regelmatig zelfstandig moeten wikken, wegen en besluiten. Je zult een leidraad moeten creëren langs welke je stappen durft en kunt zetten. Denk en handel zelfstandig.
Rechtlijnig op je doel af gaat niet werken. Dat is voorspelbaar. Alleen gaat het je alleen niet lukken om jouw toekomst vorm te geven. Je zult jouw overwegingen moeten toetsen, heroverwegen en blijven uitproberen. Liefst in samenwerking met kritische denkers. Denk en handel genuanceerd.

Waar vind ik hier handvatten voor?

Bildung is een werkwoord

Bildung begint al met het mixen van de genen. Je krijgt eigenschappen mee van vader en moeder. Zij vormen jouw unieke genenpatroon.
In de wieg ga je daarmee struikelend aan de gang. Je huilt om aandacht en merkt dat je dat resultaat oplevert.
Later ga je naast huilen ook lachen om iets te krijgen zoals b.v. liefde, eten, drinken, schone luier, enz.
Je vormt zo jouw eigen creatieve handelen.
Al doorgroeiend wordt je steeds zelfstandiger. Je vormt steeds meer een eigen mening.
Je zoekt en vindt steeds meer woorden en gebaren om jouw mening te verkondigen.
Afhankelijk van of die mening gehoord wordt, kun je jouw mening toetsen. Die toetsing is van groot belang voor de vorming van jouw genuanceerde denken.
Zaten jullie ’s avond aan tafel te eten en hebben jullie dan een echt gesprek? Kwam jij thuis uit school en was er iemand waar je je verhaal aan kwijt kon? Werden jouw vragen en meningen thuis aangehoord, onderzocht en besproken? Nu zijn veelal mobieltjes en Google leidend.

Bildung en school

Naast thuis en vrienden speelt ook school een belangrijke rol in onze vorming.
Op school gaat het om kennis vergaren. Al dan niet opgedrongen, krijg je feiten aangedragen die je nog niet op waarde kan schatten. Op de basisschool mag je tot groep acht nog meer spelenderwijs leren. Dan word je overhoord door CITO.
Rond je twaalfde zijn jouw docenten de experts in een specifiek kennisgebied. Ze beoordelen continu jouw leer- en herinneringsvermogen. Je vormt je naar hun normen. Met als excuus dat je dan later een echte baan kunt krijgen. Meedoen in het economische bestel. Geld verdienen en eigen broek ophouden.
Kun of wil je je niet vormen naar hun normen maar ben je eigenwijs dan val je buiten de boot.
Je bent onderdeel van een groep en er is geen tijd om jou echt als individu te assisteren in jouw vorming. Alles is er op gericht om jou aan te laten haken aan de norm van de school. Op zich nog niet zoveel mis mee. We kunnen nu eenmaal alleen plezierig en georganiseerd met z’n allen samenleven wanneer we ons conformeren aan een gezamenlijke norm.
Richten we ons echter alleen op het volgen van andermans norm dan worden we ongelukkig en gaan we “ja maar” roepen.
We krijgen vervelende bazen, doen oninteressant werk, krijgen ontslag en burn-outs. Op een ‘goed’ moment roepen we stop en willen c.q. moeten dan opnieuw beginnen.
In het beroepsonderwijs is het niet veel anders. Ook hier is het pompen van kennis de hoofdtaak. In korte tijd kennis verwerken en afstuderen. Maar waar vind je de duiding van de waarde en toepasbaarheid van al die kennis? Wie zet je aan het denken over wat waar en niet waar is. Hoe kom je achter de samenhang tussen al die gesegmenteerd aangeleverde informatie?
In plaats vanuit generalisatie je te leren focussen en specialiseren, word je geacht direct keuzes te maken en je te specialiseren. Je hebt alleen nergens geleerd om die keuzes te kunnen maken.

Bildung is struikelen, sprokkelen en knutselen

Stel nu dat jouw mening vanaf de wieg al serieus zou worden genomen, je vanzelfsprekend niet altijd gelijk zou krijgen door gebrek aan kennis en ervaring, maar dat je zou mogen vragen, experimenteren en toetsen.
Stel dat het thuisfront en jouw leerkrachten dit leuk zouden vinden en je graag zouden willen faciliteren in het ontwikkelen van jouw creatief, zelfstandig en genuanceerd denken en handelen?
En stel dat dit alles resulteert in organisaties waarin jouw afgewogen tegenspraak op waarde zou worden gewaardeerd? Hoeveel persoonlijke ellende zou ons dan worden bespaard?
Hoeveel meer rendement zouden we dan uit onszelf en elkaar kunnen halen?

Laat Bildung geen vak worden als burgerschapskunde. (Wat een woord!! Alsof burgerschap een kunde is!). Laat bildung een gegeven zijn. Een mindset. Een vanzelfsprekende continue bezigheid.
Nogmaals: Bildung is een werkwoord. Geen vak op school. Scholen en dus de docenten zouden vanuit een ’top of mind’ bewustzijn zich dienen te realiseren dat ze een onderdeel zijn van ieders vorming en hun aanbod hierop moeten inrichten.
Laat de economiedocent zijn lessen zo inrichten dat de leerling de samenhang ziet/hoort met b.v. de Engelse taal. Waar vinden ze elkaar.
Laat de biologiedocent haar lessen zo inrichten dat de leerling de samenhang ziet/hoort met natuurkunde. Waar vinden ZIJ elkaar?
En laat de school voorzien in bijeenkomsten over de duiding van wat er gebeurt in de maatschappij. Filosofeer en ga in dialoog op onderzoek.
Zo is bildung geen spielerei, geen elitaire bezigheid, geen meester voor de klas die het beter weet.
De school is een ontmoetingsplaats waar kennis wordt gedeeld. Waar onderzoek wordt gedaan. Waar kennisoverdracht in het teken staat van vorming. Tenminste, dat zou het in mijn ogen moeten zijn.

Bildung betekent: struikelen door het leven, bij elkaar sprokkelen van antwoorden en knutselen aan oplossingen en verbeteringen. Van de wieg tot het graf.